मागील लेखात मी सोप्या भाषेत मासिक पाळी म्हणजे काय, शास्त्रांमध्ये याबद्दल काय लिहिलं आहे आणि याचा खरा अर्थबोध काय आहे? यावर लिहिलं होतं. आता प्रमुख मुद्दा येतो तो नियम किंवा बंधनांचा. ज्या मासिक पाळीमुळे स्त्रीला आई होण्याचं भाग्य लाभतं किंबहुना मनुष्य प्रजाती पुढे वाढू शकत नाही त्या गोष्टीबद्दल इतके विचित्र समज का तयार झाले? मासिक पाळीला 'विटाळ' सारखे उपरोधात्मक शब्द का वापरले जाऊ लागले? दुर्दैवानं स्त्रियाच या गैरसमजातून बाहेर पडत नाहीत. मुलगी वयात आल्यावर सर्वात आधी काय करू नये याचा पाढा वाचला जातो. मातृत्वासाठी तयार होणारी ही पहिली पायरी किती आनंददायी आहे हे मुलीला सांगण्याऐवजी दर महिन्याला 'विटाळात' काय नियम पाळायचे ह्याचंच प्रशिक्षण मिळतं.
असो, ह्या सगळ्याचा उगम हा स्त्रीप्रधान संस्कृती कडून पुरुषप्रधान संस्कृतीकडे जाताना असणारा काळ असावा असं माझं मत आहे. कारण वैदिक काळात असा कोणताही उल्लेख आढळत नाही. उलट स्त्रिया पौरोहित्य करत, उत्तम शिक्षण घेत असत. त्या नंतरच्या काळात मात्र स्त्री जास्त शिकली तर ती डोक्यावर बसेल इथपासून तिच्या पेहेरावातही तिनं काय घालावं याचं बंधन आलं. सती / हुंड्यासारख्या अघोरी पद्धतींपासून केवळ चूल आणि मूल हेच स्त्रीचं विश्व आहे इथपर्यंत अनेक चुकीचे बदल घडले. अर्थात सगळेच पुरुष किंवा ग्रंथलेखक वाईट नव्हते. पण मूळ ग्रंथ लिखाण फार पूर्वीच्या काळी घडलं आणि मधल्या बदलाच्या काळात अनेक चुकीचे अर्थ काढले गेले. अर्थाचा अनर्थ होऊन अनेक चुकीचे पायंडे पाडले गेले आणि स्त्रियांनी ते मूकपणे / भीतीपोटी स्वीकारले. मूळ ग्रंथांत बदल करून अनेक रूढी जर पाळल्या गेल्या नाहीत तर ते 'पाप' आहे हे सगळ्यांच्या मनावर बिंबवलं गेलं. शिक्षणा अभावी स्त्रियांनाही विरोध करण्यासाठी संधी मिळाल्या नाहीत. अर्थात भारताबद्दल बोलायचं तर ह्या दुष्ट चक्रामागे परकीय आक्रमणं, त्यांचे हिंदू संस्कृती नष्ट करण्यासाठी केलेले प्रयत्न हाही मुद्दा तेव्हढाच महत्त्वाचा आहे. पण हे काही केवळ भारतातच घडलेलं नाही. तर संपूर्ण जगात असे चुकीचे बदल झाले आणि अगदी अजूनही त्यातून काही लोक बाहेर पडत नाहीत.
पूर्वीच्या म्हणजे चुकीचे पायंडे पडण्याआधीच्या काळाचा विचार करायचा तर याबद्दल संमिश्र मतं आढळतात पण अनेक धर्मांमध्ये मासिक पाळी या गोष्टीला आदरानं पाहिलं जात होतं.
जुन्या रोमन संस्कृतीत पाळी चालू असणाऱ्या स्त्रीमध्ये विशेष शक्ती असतात असा समज होता. अतींद्रिय शक्ती, रोग बरे करण्याची शक्ती अशा अनेक शक्तींनी ती युक्त होते. या काळात जर स्त्री नग्नावस्थेत फिरली तर वादळंही तिच्यापुढे टिकत नाहीत, किंवा शेतात गेली तर कोणत्याही किड्यांपासून कणसाच्या पिकांचं नुकसान होत नाही असा समज होता.
ख्रिश्चन धर्मात मासिक पाळीबद्दल फारसे नियम आढळत नाहीत. अगदी पूर्वीच्या काळी मात्र या काळात स्त्रीला 'अशुद्ध' समजलं जात होतं. पण अगदी ४थ्या शतकातच यात सुधारणा होऊन पाद्रींनीच स्त्रियांची बाजू घेतली. त्यांनी म्हटलं 'अश्रद्धा आणि वाईट वागणं आपल्याला देवापासून दूर करतं बाकी काहीही नाही (उदा: मासिक पाळी असलेली स्त्री आणि तिच्याशी असलेला संपर्क)'. आजही काही चर्च मध्ये मासिक पाळी असताना स्त्रियांना येऊ देत नाहीत. पण याचं कारण कोणतीही 'अशुद्धता' नाही तर ख्रिस्ताच्या साधनेसाठी लागणारी तयारी करताना शारीरिक श्रम पडू नयेत म्हणून. लॅटिन चर्च मध्ये पाळी संबंधातील नियम पहिल्या शतकातच काढले गेले.
इस्लाम धर्मातही याबाबत फारशी बंधनं नव्हती. पवित्र रमजान आणि काही प्रार्थना सोडल्या तर कोणत्याही धार्मिक ठिकाणी, मशिदीत, सण / वार इथे मासिक पाळीचं बंधन सांगितलेलं नाही. इतर सर्व धर्मांप्रमाणे इस्लाम मध्येही या काळात स्त्रीला शारीरिक संबंध ठेवायला परवानगी नाही, जे वैज्ञानिक दृष्ट्या अगदी योग्य आहे. आणखी चांगली गोष्ट म्हणजे स्त्रीबरोबर प्रणय करायला परवानगी आहे पण त्याची परिणीती संभोगात होऊ नये. म्हणजे स्त्रीला अगदीच मानसिक एकटेपण जाणवणार नाही याची काळजी इथे घेतलेली दिसते.
बौद्ध धर्मामध्ये मासिक पाळी म्हणजे " नैसर्गिकरित्या शरीरातून होणारं विसर्जन आहे. यापेक्षा कमी अधिक काही नाही" अतिशय चांगल्या पद्धतीनं हा अर्थ घेतल्यानं या धर्मात पाळी बाबतीत कोणतीच बंधनं कधीच नव्हती.
याच प्रमाणे शीख धर्मातही असं कोणतंही बंधन दिलेलं नाही. उलट या काळात स्त्रियांना कमी लेखणं, अशुद्ध म्हणणं यावर गुरु नानक यांना चीड होती.
हिंदू धर्मात मासिक पाळीबद्दल वेगवेगळे विचार आहेत. प्रदेश आणि संस्कृतीनुसार वेगवेगळे विचार असले तरी पाळीच्या वेळी स्त्रीनं शारीरिक संबंध ठेऊ नये हा उल्लेख आहे. वैज्ञानिक दृष्ट्या याचा त्रास होऊ शकतो म्हणून हा 'नियम' बनवला गेला. जर या काळात स्त्रीशी शारीरिक संबंध ठेवले तर ते पाप आहे तसंच होणारी संतती 'असुर' असेल अशा प्रकारची भीती घातली गेली. अर्थात यामागे स्त्रीचं या काळातलं संरक्षण डोळ्यासमोर ठेऊनच हे लिहिलं गेलं होतं. स्त्रीला पाळीच्या पाच दिवसांच्या काळात कसं संबोधलं गेलं आणि का याची सखोल माहिती मी आधीच्या लेखात दिली आहेच. स्कंद पुराणा नुसार पुरुषांना वाईट वस्तू, वाईट संगत यामुळे अशुद्धता येते पण स्त्रियांचं तसं होत नाही कारण मासिक पाळीमध्ये तिची सर्व पापं धुतली जातात आणि ती पुन्हा पवित्र होते. मनुस्मृती नुसारही स्त्रियांचं वैचारिक पाप असो वा झालेला बलात्कार असो, तिच्या मासिक पाळीनंतर याचा कोणताही दोष राहत नाही. ती पुन्हा पवित्र बनते. अजूनही जुना सनातन धर्म मानणाऱ्या काही जमाती आजही आहेत उदा: कलश. ह्यांची मुख्य वस्ती पाकिस्तानात असली तरी ते मुख्य करून सनातन धर्मच पाळतात. त्यांच्यात खऱ्या अर्थानं स्त्री पुरुष समानता असून दोघांनाही स्वातंत्र्य आहे. आजही मासिक पाळीच्या काळात स्त्रिया आराम मिळावा म्हणून एका वेगळ्या जागी राहायला जातात जिथे त्यांची सेवा करायला स्त्रियाच असतात. ह्या जागेला पुरुष खूप आदरानं पाहतात आणि स्त्रियांनाही त्यामुळे स्त्रीत्वाचा आदर केल्यामुळे कोणताही त्रास न होता हा काळ जगता येतो असं त्या स्त्रिया अभिमानानं सांगतात. काही कारणानं पितृप्रधान संस्कृती तिथेही आली आहे. त्यामुळे हळू हळू असे बदल घडत आहेत जे इतर जगातही घडले. पण काही चुकीच्या बदलांमुळे स्त्रियांनाही काही प्रमाणात तेच सहन करावं लागत आहे जे संपूर्ण जगातील स्त्रियांना सहन करावं लागलं.
हिंदू धर्मात मासिक पाळीच्या वेळी जसं 'वेगळं' बसायला सांगतात तसाच संदर्भ ज्यू धर्मातही मिळतो. मासिक पाळी चालू असलेल्या स्त्रीला 'निदाह' म्हणून संबोधलं जायचं. तिला कोणतंही काम, कोणाशीही संपर्क, तिनं वापरलेल्या वस्तू वा तिच्या हातून वस्तू घेणं, शारीरिक संबंध सारं वर्ज्य होतं. स्त्री या काळात अशुद्ध समजली जात असे. माझ्या मते स्त्रीच्या आरोग्य आणि आरामाच्या दृष्टीनं काही गोष्टी सांगितलेल्या असूनही चुकीचे अर्थ काढल्यानं ही प्रथा आली असावी.
आताच्या काळाचा विचार करायचा तर थोडे बदल नक्कीच घडले पण गैरसमजातून काही मूळ ग्रंथात उल्लेख नसलेल्याही रूढींना मान्यता मिळत गेली. सध्याच्या काळातले मासिक पाळी संदर्भातील काही प्रमुख गैरसमज आणि त्यांचे संभाव्य उगम मी इथे सांगणार आहे.
स्त्रियांना मासिक पाळी येत असल्यानं गर्भाचं लिंग हे स्त्रीवर अवलंबून असतं हा फार मोठा गैरसमज संपूर्ण जगभर आहे. भारतात हुंडा / सती सारख्या पद्धतींमुळे स्त्री संतती 'नकोशी' असते हे सत्य आहे. खरं सांगायचं तर स्त्री मध्ये (XX) ही एकाच प्रकारची गुणसूत्र असतात. पुरुषांमध्ये मात्र दोन्ही प्रकारची गुणसूत्र (XY) असतात. त्यामुळे गर्भ तयार होताना पुरुषांमधील X गुणसूत्राचं मिलन झालं तर स्त्री संतती जन्माला येईल आणि Y गुणसूत्राचं मिलन झालं तर पुरुष संतती जन्माला येईल. म्हणजे मुलगा होणार कि मुलगी हे पुरुषांच्या गुणसूत्रावरून ठरतं. पण स्रियांमध्ये संप्रेरकांचे दृश्य बदल उघड उघड दिसत असल्यानं यासाठी स्त्रीला जबाबदार ठरवलं गेलं असावं. कारण मासिक पाळी, नऊ महिने गर्भ वाढवणं ह्या उघड प्रक्रिया स्त्रियांमध्येच असतात.
भारत (काही ठिकाणी) , पोलंड सारख्या देशांमध्ये मासिक पाळीत शारीरिक संबंध ठेवले तर पुरुषाचा मृत्यू होऊ शकतो असा गैरसमज आहे. आता मासिक पाळीत शारीरिक संबंध ठेऊ नये हे वैज्ञानिक दृष्ट्या अतिशय योग्य आहे. पण चुकीच्या पद्धतीनं याचा विचार केला गेल्यानं असा अर्थ काढला गेला असावा. पाळीच्या काळात स्त्रियांवर वासनेपोटी अत्याचार होऊ नयेत असा प्रामाणिक उद्देश यामागे असेल. पण कालानुरूप शब्दांचे अर्थ कसे बदलतील याचा विचार न केल्यानं असे गैरसमज तयार होतात. त्यामुळे पाळीच्या काळातच नव्हे तर इतर वेळीही स्त्रीवर शारीरिक अत्याचार करू नयेत हा योग्य अर्थ आपण घेतला तर अनेक स्त्रिया सुखी होतील.
भारत, इंग्लंड, अमेरिका सारख्या देशांत मासिक पाळीच्या वेळी स्त्रियांनी लोणचं बनवू नये किंवा जपान मध्ये 'सुशी', अर्जेन्टिना मध्ये व्हिप्ड क्रीम, फ्रान्स मध्ये मेयोनेज बनवू नये असा समज आहे. आता यामागचं मुख्य कारण म्हणजे पाळीच्या वेळेस स्त्रियांच्या शरीराचं तापमान जास्त असतं त्यामुळे त्याचा परिणाम होऊन हे पदार्थ खराब होऊ शकतात, त्यांचा टिकाऊपणा कमी होऊ शकतो. पण हा वैज्ञानिक दृष्टिकोन मागे पडून पाळी म्हणजे काहीतरी वाईट असतं असे विचार प्रचलित झाले. आजच्या काळात पाहायचं तर अनेक घरं वातानुकूलित आहेत किंवा घरोघरी फ्रिज आहेत, अनेक पदार्थ मोठ्या प्रमाणावर कारखान्यात बनवले जातात जिथे तापमानाची व्यवस्था चोख पाहिली जाते. मग ह्या मुद्द्याचा इतका विचार करण्याचं कारण नाही असं मला वाटतं. आज अशा कारखान्यात अनेक स्त्रिया काम करतात ज्यांना पाळीच्या वेळी सुट्ट्या नसतात मग तरीही हे पदार्थ टिकतातच ना? म्हणूनच यामागचा अर्थ हा पूर्वीच्या काळी सुसंगत होता पण आता काळानुसार बदल करावेत असं मी सांगेन.
बोलिव्हिया मध्ये पाळी असताना स्त्रियांनी तान्ह्या बाळांना पाळण्यात झोपवू नये नाहीतर बालकं आजारी पडतील असा एक समज आहे. आता यामागेही मला हिंदू विचारसरणी सारखेच विचार दिसतात पण केवळ चुकीचे अर्थ काढले गेल्यानं हाही एक गैरसमज बनला असावा. मासिक पाळी असताना काही स्त्रियांना पोटात दुखणं, कळ येणं, उलट्या होणं असे वेगवेगळे त्रास होतात. स्वतःला शारीरिक त्रास असताना लहान मुलांना सांभाळणं नक्कीच सोपं जाणार नाही. आणि त्यात दुखणं असह्य झालं तर त्या बाळाला इजा होऊ शकते, बाळाला धरून चालताना तोल जाऊ शकतो अशा काही कारणांनी तिथल्याही जुन्या ग्रंथात असा उल्लेख केला असेल. माझ्या मते ह्याचा व्यावहारिक दृष्टिकोनातून विचार व्हायला हवा. जर स्त्रियांना असा काही त्रास होत असेल तर घरातील व्यक्तींनी तिला बाळाच्या संगोपनासाठी मदत करावी. किंवा आर्थिक दृष्ट्या शक्य असल्यास बाळाच्या संगोपनासाठी एखाद्या स्त्रीला काम करण्यास सांगावं. आपल्या अडचणी पाहून जर आपण मार्ग काढले तर नक्कीच स्त्रियांना ह्या अनावश्यक बंधनांमुळे होणारा त्रास कमी करता येईल.
भारतात अनेक घरांमध्ये अजूनही मासिक पाळीच्या वेळेस स्त्रीला 'वेगळं' बसायला सांगतात. आता ह्यामागचा दृष्टिकोन काय आहे हे मी मागील लेखात लिहिलं आहेच. शारीरिक दृष्ट्या आराम मिळणं हा मुख्य उद्देश असला तरीही आजच्या काळात घरं पूर्वीसारखी मोठी नसतात त्यामुळे ते 'वेगळं' बसणं होत नाही. ह्यात आणखी एक भाग म्हणजे ह्या काळात त्या स्त्रीचे कपडे, जेवण्याची भांडी वेगळी ठेवली जातात. हा मात्र संपूर्णपणे विपर्यास आहे असं मला वाटतं. पाळी असताना ती स्त्री ज्या भांड्यात जेवते, पाणी पिते ती भांडी 'अशुद्ध' कशी होतील? स्वच्छतेसाठी हा मुद्दा लिहिलेला असू शकतो पण अतिरेक केल्यानं तिला वाळीत टाकल्यासारखं वागवणं किंवा अशुद्ध समजणं हा विपर्यास कुठेही शास्त्रोक्त नाही. मगाशी मी लिहिल्या प्रमाणेच इथेही सांगेन की या काळात स्त्रीला आराम मिळेल, मानसिक शांती मिळेल अशा प्रकारे घरच्यांनी तिला सहकार्य करावं. किंबहुना कामाच्या ठिकाणीही अशी मदत झाल्यास अनेक स्त्रियांचे कष्ट कमी होतील.
भारतातला सगळ्यात मोठा समज म्हणजे मासिक पाळी असताना देवपूजा, विधी, सण असं काही करू नये. हा गैरसमजही ग्रंथांतील श्लोकांचे चुकीचे अर्थ काढल्याने झाला आहे. पूर्वीच्या काळी मोठ्या घरांमध्ये देवघर वेगळ्या ठिकाणी असे. तिथे लागणारं साहित्य कुणाला द्यायचं झालं तर स्त्रियांना बरंच अंतर चालणं, जिने चढ उतर करणं हे करावं लागे. तसंच देवपूजेसाठी जी फुलं लागतात ती सुद्धा ह्या वेळी स्त्रियांच्या शरीराच्या वाढलेल्या तापमानामुळे लवकर कोमेजून जाऊ शकतात (रोमानिया देशातही पाळीच्या वेळी स्त्रियांनी फुलांना हाताळू नये असं म्हणतात, त्यामागे हेच वैज्ञानिक कारण आहे) . तसंच काही कठोर साधना करताना शरीराची उष्णता मंत्र शक्तीमुळे वाढते, अशा वेळी स्त्रियांना बंदी घातली गेली कारण ह्याचा त्रास होऊन मासिक पाळीतील रक्तस्रावावर त्याचा परिणाम होऊ नये. अशा वैज्ञानिक पण साध्या कारणांसाठी काही गोष्टी सांगितल्या गेल्या असूनही त्याचे जाचक नियम बनले हे दुर्दैव आहे. कोणताही देव (शक्ती) मासिक पाळी आली म्हणून स्त्रियांना काही वर्ज्य आहे असं सांगणं शक्य आहे का? जे अत्यंत नैसर्गिक आहे आणि त्याच्यामुळेच जन्माचं चक्र सुरु राहतं अशा गोष्टीला अपवित्र कसं म्हणता येईल? म्हणूनच जिथे शारीरिक त्रास होणार नाही अशा साधना, देवपूजा, जपजाप्य, सणवार अशा कोणत्याही ठिकाणी हे बंधन लागू पडणार नाही. आता यामागील खरा उद्देश समजल्यावर तरी आपण आपल्यापासूनच सुरुवात करून पुढील पिढीलाही योग्य मार्गदर्शन करावं अशी माझी नम्र विनंती आहे.
असो, अशा अनेक बाबतीत अनेक गैरसमज जगभरात आहेत. हळू हळू परीस्थिती बदलत आहे हेही नसे थोडके. पण अजूनही रूढी / परंपरा अशा अमलाखाली आधीची संपूर्ण पिढी मोठी झाली आहे. हे बदल चटकन स्वीकारणं त्यांना नक्कीच कठीण जाईल. पण कुठेतरी सुरुवात झाली आहे आणि ती योग्य मार्गानं पुढे जावी. खरं तर बऱ्याचदा अशी माहिती मिळाल्यावर अनेकांच्या मनात बदल घडवून आणावा असं येतं. पण ते मनात येणं आणि आमलात आणणं यातला काळ फार मोठा असतो. इतकी वर्षं आपल्या मनावर ह्या गोष्टी बिंबल्या आहेत, त्याची मुळं पार खोलवर रुजली आहेत. 'रूढी' म्हणताना मुळात ती 'रूढ' का झाली, त्याचा उद्देश काय आहे हे समजून घेण्यापेक्षा ती मोडली तर आपल्याला पाप लागेल ही भीती जास्त असते. कोणतीही गोष्ट कायमची लागू होत नाही, ती शाश्वत नसते. मग रूढी / परंपरा ह्या कायम कशा राहतील? पण रुढींच्या उद्देशापेक्षा नियम अधिक महत्त्वाचे बनले. आधीच्या पिढीनं काही चुका केल्या असतील. पण मोठी लोकं चुकत नाहीत हा विचार करण्याचीच चूक आपण करतोय हे भानही आपल्याला राहिलं नाही. मोठयांना अशा बाबतीत उलट प्रश्न विचारायचे नाहीत असं आपण नेहमी शिकतो मग उत्तरं द्यायची कुणी? खरं तर आधीच्या पिढीनं सांगितलंय यापलीकडे त्यांच्याकडेही उत्तरं नसतात. अर्ध्या अधिक ऐकीव गोष्टी असतात, ज्या निराधार असतात किंवा चुकीच्या पद्धतीनं ग्रंथांचे अर्थ काढल्यामुळे पसरलेल्या असतात. पण आता काळ बदलला आहे. माहिती मिळवण्यासाठी अनेक साधनं उपलब्ध आहेत. आधीच्या पिढीनं त्यातून माहिती घ्यावी आणि ती स्वीकारावी. नवीन पिढीनं वाचन वाढवून सखोल माहिती घ्यावी आणि आधीच्या पिढीचा राग न करता त्यांना समजावून सांगावी. आणि नुसती स्वतः समजून घेतल्यावर मर्यादित न राहता पुढच्या पिढीलाही लहानपणापासून समजवावी. असे काळानुसार योग्य बदल केले तरच जगातील सगळ्या संस्कृती चांगल्या पद्धतीनं चालू राहतील. विशेषतः आपल्या सनातन संस्कृतीमध्ये सगळ्या गोष्टींचा अगदी वैज्ञानिक पद्धतीनंही विचार केला आहे. योग्य मार्गदर्शन मिळालं आणि बदल प्रांजळपणे स्वीकारले तर आपण असे जाचक नियम, रूढी यांच्यात सुधारणा करून उत्तम मार्गानं आपलं आयुष्य जगू शकतो.
© ह्या लेखाचे संपूर्ण हक्क लेखिकेकडे आहेत. यातील कोणतीही माहिती किंवा संपूर्ण लेख लेखिकेच्या लेखी परवानगीशिवाय कोणत्याही पद्धतीने वापरता येणार नाही याची नोंद घ्यावी. परवानगी हवी असल्यास shivsanchitam@gmail.com. या वर ई-मेल करावी.
==============================================
In my previous article I described in simple words about what menstruation is, what is mentioned in the sacred texts about it and how to interpret it correctly. Now the important point is about the rules and regulations during menses. Menstruation provides women the opportunity to be a mother. In fact the human race can not survive or grow without it, then why there are so many misconceptions about it? Why menstruation is labeled as something impure? Well, firstly women don't easily come out of the stigma. After menarche the girl is bombarded with instructions about what NOT to do? Instead of giving her the idea that this is the very first step which will bless her with a child in future, she is trained for the regulations to be followed each month.
Though in my opinion the beginning of these customs may have started during the fall of matriarchal and rise of patriarchal system. As in Vedic era there were no such customs which could be harsh on women. In fact women were highly educated, used to be priests etc. Somewhere in the later years the customs and traditions changed drastically. Women were forbidden from education even their dress up was monitored. Cruel practices like Sati / Dowry infiltrated the society and women were forcefully restricted to household work and nurturing children. Nonetheless not all authors of sacred texts had ill intentions. But mainly the wrong interpretations of the texts during this period worsened the situation. Many cruel, baseless customs were portrayed as 'rituals' and women silently / fearfully accepted them. The original texts were doctored and some rituals were forced on the society with a threat that not following these rituals will be a sin. Due to lack of education and awareness even women could not protest. Of course when it comes to India, we can not neglect some important factors which added to such practices like attacks and ruling by different enemies and endeavouring to spoil the Hindu culture. Although this is not only about India, the changes in conduct norms occurred all over the world. And still many societies are following these norms.
In the earlier times i.e. before these kinds of customs were followed there were mixed opinions about menstruation, though many cultures respected the menstruating women.
In ancient Roman culture a menstruating woman was considered sacred and powerful with psychic abilities or even powers to heal the sick people. A naked menstruating woman was thought to scare lightning or whirlwinds, or worms / caterpillars can't harm corn fields if she walks around a field.
There are no rules for menstruation in most branches of Christianity. Though Oriental Orthodox Christianity considered menstruating women as 'impure'. In 4th century itself Church Fathers defended the women and prescribed to discard any laws against menstruating women. The texts say 'For neither lawful mixture, nor child-bearing, nor the menstrual
purgation, nor nocturnal pollution, can defile the nature of a man, or
separate the Holy Spirit from him. Nothing but impiety and unlawful
practice can do that'. Currently a few Churches advise women not to receive communion during their menstrual period, but this is not because of any social taboo. But for more intense preparation to approach Christ and due to the physical difficulties faced by women. Latin Churches discarded all such laws against menstruation in as early as the 1st century.
Islam also had no such strict laws against menstruating women. Some rules were set for menstruating women during Ramadan or in mosques during prayers. Apart from that women were not forbidden from pilgrimage, praying, festivals etc. Like all other religions even Islam doesn't allow women to have sex during menstruation and which is a medically correct practice. The liberty of traditional Islam allows physical intimacy and other sexual acts during menses that are not intercourse. This shows that a woman's mental health was also taken care of.
Buddhism views menstruation as 'a natural physical excretion that women have to go through on a monthly basis, nothing more or less'. Due to a very practical view in Buddhism it never had any rules for menstruating women.
Similarly Sikhism also had no rules for menstruating women. Nikky Guninder Kaur-Singh writes '
Guru Nanak openly chides those who attribute pollution to women because of menstruation'.
Hinduism expresses different views on menstruation. Though the views and opinions change with state and culture, to abhor sexual intercourse during menses was a common view. I think considering a woman's health during menstruation this was formed as a 'rule'. Just to avoid any forceful act by males it was mentioned in the texts that having sex during a woman's menses is a sin or leads to the birth of villainous progeny or Asura. Of course this was written to protect the women during menstruation. I have already mentioned the terms used for the menstruating women on each day of menses and the meaning of those terms in my previous article. Additionally the Skanda Purana states that 'unlike men who become impure on coming in contact with impure
objects or people, women don't become impure by anything because her
impurities are washed away on undergoing menstruation'. Manusmriti also states that after adultery
committed mentally
or even rape, a woman becomes pure after menstruation. Well there are some tribes like Kalash who follow ancient Sanatana Dharma or ancient Hinduism. Though they reside in Pakistan, they follow Hinduism. They practice gender equality in real terms. During menstruation all women stay at a seperate holy place, respected by men and which is an all female organizing centre. This place helps in maintaining gender solidarity. Women are happy and proud to stay here as they get proper rest without any discrimination. The rise of patriarchal power is slowly changing the norms and harnessing the taboos to intensify womens' oppression.
Similar to Hinduism even Judaism isolated a woman during menstruation and called her 'niddah'. Orthodox Judaism forbade women and men from even touching or passing
things to each other during this period. I think though some norms were created considering womens' health and safety, wrong interpretations must have changed the views.
Thinking about today's world some customs are discarded or reformed but due to mistakes in the interpretation of original texts some new conduct norms are set. Now let's know about some current myths about menstruation and their probable origins.
Almost all over the world there is a myth that a woman is responsible for the gender of the baby as she has menstruation. Prominently in countries like India still the cruel practices like dowry / sati are still existing. So a female child is always unwanted.As per medical science a woman has only one type of chromosome set which is important in determining the gender of the baby and that is XX. On the contrary males have XY set of chromosomes. Thus when the embryo is formed, if the X chromosome from male is involved then a female child will be born and if the Y chromosome is involved then a male child will be born. So, the fact is a male is responsible for the gender of the baby. I think as there are more visible hormonal symptoms in females like menstruation, pregnancy etc; she is thought to be responsible for this.
In Poland and some places in India it is believed that sex during menstruation can kill the man. Now avoiding sexual intercourse during menstruation is valid from a medical point of view. But a wrong interpretation of the original texts regarding this point must have created this myth. Perhaps this was written ethically to avoid any kind of physical harassment of women during menstruation. But I guess the interpretation of the words in the older language was not perfectly done in today's languages. Overall I think not only during menses but other times also if men could follow this and stop abusing women, almost all women will be happy.
In many countries women are forbidden from making certain dishes viz. pickles (India, USA, UK), Sushi (Japan), Whipped cream (Argentina), mayonnaise (France). The main reason behind all this is not any superstition but a scientific fact that during menses the body temperature of women is on the higher side. This can affect the ingredients of certain dishes while cooking or preparation and their shelf life will be affected. But this practical view is not considered and myths like menstruation is something bad or ugly has been advocated. Linking this to today's world, most of the houses are air conditioned or at least have refrigerators and all factories where these kinds of foods are prepared are perfectly temperature controlled. So I feel this issue should not be advocated today. All such food factories have many female workers who can't take a leave during menses and still the food items don't get spoiled before their expiry date. Coming to the point the aim of this custom was coherent when it was written but everything should change with time.
In Bolivia it is believed that a menstruating woman should not cradle the babies as the babies will get sick. In this case also I feel the authors may have a view similar to Hindu texts, but just wrong interpretation must have made it a superstition. If you consider it practically many women have menopausal symptoms like pain, spasms, vomiting etc. Now it is not going to be easy to handle a baby while going through such physical stress. If the symptoms are unbearable it might harm the baby as the woman may lose her balance or can't hold the baby properly. For these practical reasons their older texts must have mentioned this and exaggerated to make women follow this. In today's situation this should be taken positively and practically. If the women in the family go through such health problems then the family members should help her during child care or if financially possible should appoint a lady for that. If we try and find a way depending on the problem, definitely the women will not have to suffer due to these unnecessary exclusion rules.
In India still some families isolate the menstruating woman in the house. I have already discussed the purpose of the original authors for such 'isolation'. Literally taking 'isolation' causes a problem today as the houses are smaller compared to the spacious houses earlier. Also others are not allowed to touch the utensils or clothes or things touched by the woman in isolation. I think this is a total perversion of the original custom. How can the things touched by a woman during menses be impure? Hygiene could have been taken into account in this case, but to forbid a woman from everything just like ostracizing her and calling her impure is not ethical or not meant by the scriptures. I will repeat what I said earlier that family members can help the menstruating women in the house so that she can get proper rest and mental peace. In fact she should be helped at her work place also.
The biggest myth in India is that women should not worship or perform any religious rituals, festivals during menstruation. This myth is also created due to wrong interpretation of the original scriptures. In earlier days bigger houses had places for worship, probably a bit away in the house. The preparation for rituals or worship needed physical work. So the women had to walk a lot, walk on staircases etc. Also the flowers needed for the rituals could wither fast due the rise in the body temperature of the menstruating woman. (In Romania also it is believed that women should not handle flowers during menses, which has the same scientific reason) Also some spiritual procedures are tough to perform and may affect body temperature due to their power in mantras. Women were forbidden from such rituals during menses as this can affect the blood flow during menstruation. Sadly such scientific and simple recommendations were misinterpreted and afflicting conduct norms became prevalent. Is it possible that God, the eternal power, will forbid women from anything due to menses? How can a very natural process which helps to complete human life and death cycle be called impure? That is why I say that in all rituals except the ones which can be physically stressful for the menstruating women no rules can be applied. Now by understanding the purpose of this I request the new generation to start the change from themselves and also guide the next generation in an ethical and righteous way.
Well, all such myths or superstitions exist around the world. Thankfully the new generation has started to change. But the earlier generation was brought up under the laws of customs and traditions. It won't be easy for them to accept the changes quickly. But somewhere the task has begun and should proceed on the correct path. Frankly after getting such authentic information many people 'feel' like to change their thought process. But the 'feel' has to pass a long way to reach actual 'execution', and the time between them is substantial. These customs are so infused in our minds that they are deeply rooted. When we say 'norm' we never think why it became a 'norm'. Rather than understanding it's purpose we are more afraid that breaking the norms will be a sin. Nothing is permanent then how can these norms or customs be permanent? Dismally the 'rules' overpowered the purposes. The earlier generation may have committed some mistakes but mistakenly we think that elderly people are never wrong. We are nurtured saying that elders should not be cross questioned, then who will provide the answers? The fact is even they have no proper justification except their earlier generation has told them so. Half of such things are just 'heard' from someone which are either baseless or disseminated due to wrong interpretation of the texts. Now the time has changed. There are many sources to accumulate authentic information. The older people should update themselves and accept the facts. The new generation should also educate themselves and explain the elders, without any prejudice. And not only that the new generation should also teach their youngsters about the facts and help them in accepting the correct norms. Such changes with time will help all religions to exist and flourish in future. Especially the Hindu dharma considers everything from a practical and scientific viewpoint. If appropriate guidance is available and we are ready to accept the changes honestly we can reform our culture in the best way possible and live happily without any painful or tormenting customs.
© All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, distributed or transmitted in any form without the prior written permission of the writer. For permission requests email to shivsanchitam@gmail.com.
=============================================
