मधुराष्टक (Madhurashtak)

शुद्धाद्वैताचे जनक श्री वल्लभ आचार्य यांनी पुष्टिमार्गातून श्रीकृष्ण आराधना करण्यासाठी या रचनेची निर्मिती केली. या रचनेत श्रीकृष्णाच्या मधाळ वर्णनाबरोबरच भक्तिमार्गही दाखवला आहे. संपूर्ण मधुरसात आकंठ बुडालेली ही श्रीकृष्णस्तुती आठ कडव्यांमध्ये श्रीकृष्णाची गोड पण रोखठोक रूपं दाखवते. आश्चर्य म्हणजे श्रीकृष्णाच्या सहा आवडत्या बास-यांपैकी वेणू या बासरीचा उल्लेख आढळतो. खरे तर महानंदा ही राधेनं दिलेली बासरी त्याची सगळ्यात आवडती बासरी. पण वेणू या बासरीला कृष्णानं इतकं जवळचं मानलं कि राधाही तिचा द्वेष करीत असे. पौराणिक काळात संगीताराधनेत मूलभूत तीन खांब सांगितले आहेत. आत्मा-वीणा-वेणू. संगीताचे हे त्रिदेवच जणू. त्यात स्थान मिळवलेली ही वेणू नामक गोपिशत्रू नेहमीच श्रीकृष्णाच्या ओठाचे मधुरसपान करीत असे. या सर्वांगसुंदर दैवताचे वर्णन इतक्या रसभरीत रीतीनं करून वल्लभ आचार्य यांनी भक्तीसाठी एक प्रेमाचा मार्ग आखून दिलेला आढळतो. 

ब्रह्मसंहितेतही "वेणुम् क्वणन्तारविन्द दलायताक्षम्, बार्हावतंसम् असिताम्बुद सुन्दरााङ्गम्, कन्दर्प कोटि कमनीय विशेष शोभम्, गोविंदम् आदि पुरुषम् तं अहम् भजामि" (मी त्या परमदैवत गोविंदाचे पूजन करतो जो आपले वेणू वादनाचे कौशल्य दाखवतो, ज्याचे तजेलदार डोळे कमलदला सारखे आहेत, ज्याचे कपाळ निळ्या ढगांनी आच्छादल्याप्रमाणे मोरपिसाने सजलेले आहे आणि ज्याचे शरीर अनेक कामदेवांनाही लाजवेल इतके मोहक आहे त्याचे मी भजन करतो). अशा वर्णनाने श्रीकृष्ण नटला आहे. कामरस आणि काम शास्त्रातील अनेक पद्धतींचा जनक श्रीकृष्ण फक्त शरीरसुखातच अग्रेसर नव्हता, तर सर्व बाजुंनी स्त्रीला सुखावणारा होता. मोहकपणा बरोबरच न्यायप्रियता आणि शरीर सौष्ठव यात कुठेही कमी नसणारा हा नंदकुमार मानसिक रीत्याही गोपींचा प्रियकरच होता. कोणत्याही नात्यात तो परिपूर्ण असाच होता. खऱ्या अर्थाने 'वासुदेव' या पातळीला पोचलेला हा युगंधर होता. वासुदेव म्हणजे फक्त वसुदेवाचा पुत्र नव्हे तर श्री, पूर्णत्व, अचूकता, परिपूर्णता म्हणजे वासुदेव. मात्र या उपाधी साठी कृष्णानेही भौतिक तपश्चर्या केली होती. सहजासहजी हि उपाधी त्याला मिळालेली नाही. या लीलाधर श्रीकृष्णाचे पूजन आणि भजन दोन्ही साध्य करताना श्री वल्लभ आचार्य यांनी 'मधुर' या त्याच्या रूपाचा आधार घेतला आहे. कुणासही सहज राग न यावा असंच रूप असलेला हा श्यामल गवळी किती सहज सगळ्या गोष्टी साध्य करीत असे.

श्री कृष्णाच्या ह्या मधुर स्तुतीचं रसग्रहण करण्याचा मी प्रयत्न केला आहे: 

अधरं मधुरं वदनं मधुरं नयनं मधुरं हसितं मधुरम् ।

हृदयं मधुरं गमनं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

हे श्रीकृष्णा तुझे ओठ मधुर आहेत, तुझे मुख मधुर आहे, तुझे डोळे मधुर आहेत, तुझं हास्य मधुर आहे, तुझं हृदय मधुर आहे, तुझं चालणंही मधुर आहे. हे मधुराधिपते तू सर्वांगानेच मधुर आहेस.

जेव्हा कृष्णानं बाम्बूच्या झाडाला विचारलं "मी सर्व गोपी, प्राणी पक्षांना मोहवतो मग तू मला काय देणार आहेस?" तेव्हा बाम्बू उत्तरला "हे देवा तुला हवे ते घे" कृष्णाने त्याचा जीव मागितला आणि त्याने तो दिलाही. त्याचे शरीर कापून कृष्णाने आठ छिद्रे केली जेव्हा बाम्बू खूप तळमळला. मग त्याची मधुर सूर उमटणारी बासरी करून कृष्णाने सतत ती आपल्या जवळ ठेवली. अगदी मृत्यू जरी आला तरी युगंधराच्या साध्या फुंकर घालण्यानंही ते दुःख सुरेल होतं याचंच हे प्रतीक, म्हणजे बासरी. 

वचनं मधुरं चरितं मधुरं वसनं मधुरं वलितं मधुरम् ।

चलितं मधुरं भ्रमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

हे श्रीकृष्णा तुझं बोलणं मधुर आहे, तुझं चरीत्र मधुर आहे, तुझे अलंकार मधुर आहेत, तुझं बाकदार शरीर मधुर आहे, तुझं चालणं मधुर आहे, तुझं गोंधळवून टाकणं मधुर आहे. हे मधुराधिपते तू सर्वांगानेच मधुर आहेस.

श्रीकृष्णाच्या बोलण्यातील एक नटखट आणि राजकारणी गुण म्हणजे दुसऱ्याला गोंधळात टाकणे. स्वतःच अवतारी पुरुष असल्याने सर्वज्ञानी असलेला हा नारायण स्त्रियांना गोंधळात टाकून ते सौन्दर्य टिपत असे आणि पुरुषांना गोंधळात टाकून राजकारण खेळत असे. असा हा कावेबाजपणा कधी मादक तर कधी घातक ठरे. रंगिणी, नवमाळी, सुमाली, चमेली, जाई इत्यादी फुलांनी सजलेला मुकुट, वैजयंती नामक रानफुलांची माला (जी राधेनं त्याला स्त्रीरूप दाखवताना पहिल्या प्रणयाराधनाआधी दिली होती), बलापास्य नामक गजरा, ताडांक नामक भिकबाळी, कमल, भृंग आणि डाळिंबाच्या फुलांनी सजलेल्या कर्णिका, पुष्पी नावाचे डूल, ग्रेवेक्यक नामक छोटी फुलांची माला, अंगद नामक वाकी, मणिबंधीनी नावाचं कंकण, सिंधूवर फुलांनी सजलेला माथा, शिवाय हंसक, कंचुली इत्यादी अलंकारांनी नटलेला हा कामदेव रुपी नर खरोखर अपूर्व सुंदर होता. 

वेणुर्मधुरो रेणुर्मधुरः पाणिर्मधुरः पादौ मधुरौ ।

नृत्यं मधुरं सख्यं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

हे श्रीकृष्णा तुझी वेणू मधुर आहे, तुझ्या शरीरावरील परागयुक्त फुले मधुर आहेत, तुझे नटलेले हात मधुर आहेत, तुझे पाय मधुर आहेत, तुझं नृत्य मधुर आहे, तुझं सख्य मधुर आहे. हे मधुराधिपते तू सर्वांगानेच मधुर आहेस.

वाजवायला कठीण असलेली मदनझंकृती नामक बासरी ही खरे तर या बन्सीधराची ओळख. याच बासरीने प्राणिमात्रांनाही मोहविले. पण 'वेणू'तून निघालेले सूर काही आगळेच. त्यात नुसती मधुरता नाही तर मादकपणा होता. अगदी लीलया आलेला हा सौन्दर्याविष्कार रासलीला रचवून जायचा. खरे तर त्याच्या अंगावर सांडलेल्या परागकणांची तुलना स्त्री स्तनाग्रांभोवती असलेल्या उठावदार पण नाजूक लालसर माळेशी केली गेली आहे. त्या बिंदूंची आठवण करून देणारे ते परागकण कोणत्याही स्त्रीला प्रणयच नव्हे तर बाळाच्या लुचण्याचीही आठवण देत असत. एक प्रेयसी आणि अनंतकाळची माता या दोन्हीही पर्वातील मधुर क्षणांचंच ते प्रतीक. पण कृष्णानं सगळ्या गोपीना जणू अनंतकाळची प्रेयसी म्हणूनच थोपवून धरलं होतं जणू . नखशिखांत मादकतेने भरलेला हा लीलाधर एक सखा म्हणूनही परीपूर्ण असाच होता. द्रौपदी पासून सुदामा पर्यंत साऱ्यांनी हे सुख पुरेपूर अनुभवलं. पण मधुवासी ब्रिजबलांना मिळालेला सखा काही औरच होता.

गीतं मधुरं पीतं मधुरं भुक्तं मधुरं सुप्तं मधुरं ।

रूपं मधुरं तिलकं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

हे श्रीकृष्णा तुझं गाणं मधुर आहे, तुझं पिणं मधुर आहे, तुझं खाणं मधुर आहे, तुझं झोपणं मधुर आहे, तुझं रूप मधुर आहे, तुझा टिळा मधुर आहे. हे मधुराधिपते तू सर्वांगानेच मधुर आहेस.

 

विश्वरूप दर्शन देणारा हा असामान्य योद्धा खऱ्या नावाप्रमाणेच आकर्षण होता. देवकी मातेचं सारं सौन्दर्य आणि वसुदेवांचं राजसौष्ठव एकवटलेला हा देवकी पुत्र अत्यंत देखणा आणि श्यामरंगी होता. द्रविडी सौन्दर्याची खूण असलेला श्याम रंग खरे तर आपण कृष्ण म्हणून चुकीच्या पद्धतीने घेतो. कृष्ण या शब्दाचा खरा अर्थ आहे कृषी + ण शेतीचा देव. ज्या अन्नावर आपण जगतो त्या अन्नाचा पालक आणि पर्यायानं पालक विष्णू. खरे तर विष्णू म्हणजे विश्यति प्रविष्यति इति विष्णू = जो हवे तिथे प्रवेश करू शकतो असा तो विष्णू. अन्नकणांतही प्रवेश करून जीवन देणारा असा तो कृष्ण. पण कृष्ण म्हणजे काळा हे चुकीचं समीकरण ह्या दैवताच्या रंगामुळे झाले आहे. माधुर्य काळ्या रंगातही असतं असं गोऱ्या रंगाच्या आधीन गेलेल्या आर्यवंशी जनमानसाला हा एक धडा असावा. रंगावर प्रेम करून जात, वय, कौमार्य यावर प्रेम वा विवाह ठरवणाऱ्या तमाम समाजाला कृष्णानं एक आदर्श घालून दिला आहे. विवाहित राधा आणि गांधर्व पद्धतीनं विवाह झालेली वैदर्भीय राजकन्या रुक्मिणी ह्या दोन उदाहरणातून कृष्णाचं स्वच्छंदी प्रेमच दिसून येतं. 

करणं मधुरं तरणं मधुरं हरणं मधुरं रमणं मधुरम् ।

वमितं मधुरं शमितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

हे श्रीकृष्णा तुझी कृत्य मधुर आहेत, तुझं तारणं मधुर आहे, तुझं हरण करणं मधुर आहे, तुझं प्रणयमिलन मधुर आहे, तुझं भावना दर्शविणं मधुर आहे, तुझं शांत होणं मधुर आहे. हे मधुराधिपते तू सर्वांगानेच मधुर आहेस. 

वैदर्भीय राजकन्या रुक्मिणी हिचं केलेलं हरण कोण विसरेल? त्या सुरेख प्रसंगात प्रेमी जीवांना दिलेला एकरूप होण्याचा अधिकार आणि पुरुषाचं पौरुषत्व याचं दर्शन होतं. 'पु' या बीजाचा अर्थच अनंत काळ टिकणारा असा आहे. पुरुष हा पौरुषाचं म्हणजेच अनंतकाळच्या पालकत्वाचं प्रतीक आहे. या ताकदीचं दर्शन घडवून देणारा हा वासुदेव परीपूर्ण पुरुष आहे. स्त्रीच्या भावना जपणारा आणि तिला आंतरिक समाधान देणारा असा हा पुरुष आहे. भावना दर्शविताना कुठेही न संकोचणारा धीट असा हा पुरुष प्रियकर रुक्मिणीचं हरण करताना रुक्मि ला घायाळही करतो. कुठेही पौरुषत्व न लपवता रक्तपातही करणारा, कालिया मर्दन करणारा, कंसवध करणारा हा योद्धा महाभारताच्या युद्धावेळी एक सारथी होतो. ही सगळीच मधुर रूपं मोहक आहेत. रतिक्रीडेवेळी उत्कट होणारा हा मिलिंद त्यानंतरही घायाळ करणारं मादक हास्य करतो आणि मन आणि शरीर शांत करतो. ह्या अनेक रुपातला भाव मधुर असाच आहे. 

गुञ्जा मधुरा माला मधुरा यमुना मधुरा वीची मधुरा ।

सलिलं मधुरं कमलं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

हे श्रीकृष्णा तुझा प्रणयाराधनेच्या वेळचा गुंजारव मधुर आहे, तुझी वैजयंती माला मधुर आहे, तू ज्या नदीकाठी बसतोस ती यमुना मधुर आहे, त्या यमुनेच्या लाटा मधुर आहेत, त्या यमुनेचं पाणी मधुर आहे, तुझं अलंकारातलं कमळ मधुर आहे. हे मधुराधिपते तू सर्वांगानेच मधुर आहेस.

श्रीकृष्णाचा प्रणय काळातील गुंजारव बासरी सारखा मधुर असे. त्या वैजयंती फुलांची माळही त्या वेळी सुंदर दिसे. या रानटी फुलांची औषधी शक्ती अशी आहे कि ती फुले हळदी प्रमाणे जिवाणू मारू शकतात. ही फुले स्वतःच नैसर्गिकरीत्या लवकर खराब होत नाहीत. त्यातील औषधी गुणांमुळे ती रोगापासून स्वतःला दूर ठेवतात तसेच त्यापासून दारुही बनवली जाते. अशा ह्या औषधी आणि वारुणीसुगंध युक्त फुलांचा प्रभाव प्रणयकालात न पडला तरच नवल. रोगमुक्त शरीर आणि वारुणीचा आभास असे दोन्ही गुण प्रणयकालात उपयुक्त असेच होते. यमुनेप्रमाणे अथांग प्रेम, आणि प्रणय काळातील शरीराची लाटांसारखी हालचाल, शरीरावर जमलेले घर्मबिंदू जणू यमुनेच्या जलाप्रमाणेच पवित्र प्रेमाचे प्रतीक आणि नाजूक पण उठावदार शरीर अवयवांचं प्रतीक असलेलं कमळ. मूर्तिमंत प्रेमाचं प्रतीक असलेला हा बन्सीधर मधुर असाच आहे. 

गोपी मधुरा लीला मधुरा युक्तं मधुरं मुक्तं मधुरम् ।

दृष्टं मधुरं शिष्टं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

हे श्रीकृष्णा तुझ्या गोपी मधुर आहेत, तुझ्या लीला मधुर आहेत, तुझं एकरूप होणं मधुर आहे, तुझं मुक्त करणं मधुर आहे, तुझं रोखून बघणं मधुर आहे, तुझं शिष्टाचारानं वागणं मधुर आहे. हे मधुराधिपते तू सर्वांगानेच मधुर आहेस.

जवळपास सर्व गोपी ह्या विवाहित होत्या. पण त्यांचा सखा मात्र कृष्णच होता. उत्कटतेनं एकरूप होऊन तेव्हढ्याच कोमलतेनं स्त्रीला दूर करणं ही कला ह्या नटवाराला छान जमली. इतक्या स्त्रियांशी शारीरिक जवळीक करूनही कुठेही शिष्टाचार न सोडणारा हा सभ्य प्रियकर स्त्रियांचा अत्यंत लाडका होता. स्त्रीचं शरीर हा तिचा खरा अहंकार असतो. स्वतःहून शरीर समर्पण करताना स्त्री फुलते पण बळजबरीनं ती कोमेजते. म्हणूनच कायम बहरलेली वैजयंती माला ह्या स्त्री मनाचंच एक प्रतीक आहे. कोणत्याही गोपीचं मन न दुखावता आकर्षून घेणारा हा कामरूपी मुकुंद स्त्रीला फुलासारखं जपायचा. आजही अशा प्रियकरांचं वर्णन कृष्ण म्हणूनच केलं जातं. प्रत्येक गोष्टीत सौन्दर्य आणि शिष्टाचार यांचा समतोल साधणारा हा मनुष्यरूपी कामदेव कोणत्याही स्त्रीला आदर्शच वाटेल. खरे तर श्रीविष्णू यांचं शेषशायी हे रूपही असंच. लक्ष्मीला प्रणय हवा असताना कुणी पाहू नये यासाठी स्त्री सुलभ लज्जेनं केलेली एकांताची मागणी शेषनागरूपी पडद्यानं विष्णूंनी पूर्ण केली. स्त्रीभावना जपण्याचं हे आणखी एक उदाहरण. अगदी निरागस भाव असणाऱ्या गायींनाही आकर्षून घेण्याची क्षमता असणारा हा संगीत प्रभू स्त्री संगात कसा कमी ठरेल?

गोपा मधुरा गावो मधुरा यष्टिर्मधुरा सृष्टिर्मधुरा ।

दलितं मधुरं फलितं मधुरं मधुराधिपतेरखिलं मधुरम् ॥

हे श्रीकृष्णा तुझे गोप मधुर आहेत, तुझ्या गायी मधुर आहेत, तुझा गोप परीवार मधुर आहे, तुझी निर्मिती मधुर आहे, तुझं पायदळी तुडवणं मधुर आहे, तुझ्या भक्तीचं फलित मधुर आहे. हे मधुराधिपते तू सर्वांगानेच मधुर आहेस.

गोविंद म्हणजेच गो = सृष्टी विंद = आनंद देणारा साऱ्या सृष्टीला आनंद देणारा असा हा गोविंद. खरे तर गोविंद याचं खरं रूप गोमांस आहे. चुकीच्या रीतीनं गायीचं मांस असा अर्थ निघतो. पण गोमांस (गो = सृष्टी माम् = मला स = परम ईश्वर) म्हणजे  जो चराचरात आहे आणि मला परम ईश्वराकडे घेऊन जातो तो गोमांस. सर्व वर्ण वरोत्तम 'ह' ने सुरु होणारे 'हरी' हेही याच रूपाचं नाव. र म्हणजे शरीरातील ईश्वरी शक्ती. ई कार म्हणजे श्वास घेण्याची शक्ती. 'हरती अविद्यम् इति हरी' जेव्हा जीवशक्ती नष्ट होते तेव्हा आत्म्याचं रूप 'हरी' होतं, ईश्वराशी एकरूप होतं. ज्याच्या हातून मृत्यू आल्यास मुक्ती मिळते असा तो. गाय हे अशा निःस्वार्थी प्रेमाचं निरागस प्रतीक. त्या गायीला आणि तिला सांभाळणाऱ्या गोपांना पालक म्हणून सांभाळणारा हा हरी. लाहिरी महाशय यांच्या नुसार कृष = वाढवणे न = नकार जे शेतीची गोपालनाची कामे करतात ते गोप त्यांना पाळणारा (कृष) तो गोपांच्या कर्माला नकार देऊन त्यांच्यातल्या ईश्वरी प्राण शक्तीचे अस्तित्व दाखवतो तो कृष्ण. सर्वच चराचर सृष्टीचं असं पालन करणारा हा कृष्ण मधुरच आहे. अध्यात्मात अनेक रीतीने पुजला गेलेला विष्णू भौतिक जगात कृष्ण म्हणूनच लोकप्रिय आहे. अशा ह्या लोकप्रिय दैवताची ही भक्ती पुष्टिमार्गाने केल्यास अद्वैतवाद साधता येईल या मताने श्री वल्लभ आचार्य यांनी या रचनेला आकार दिला. प्रेम आणि अध्यात्म यांचा हा मिलाफ पुन्हा पुन्हा वाचावा असाच आहे. शिवाय माझं नाव मधुरा या श्रीकृष्ण स्तुती मध्ये इतक्यावेळा यावं यापेक्षा मोठं भाग्य ते काय असेल ? 

© ह्या लेखाचे संपूर्ण हक्क लेखिकेकडे आहेत. यातील कोणतीही माहिती किंवा संपूर्ण लेख लेखिकेच्या लेखी परवानगीशिवाय कोणत्याही पद्धतीने वापरता येणार नाही याची नोंद घ्यावी. परवानगी हवी असल्यास shivsanchitam@gmail.com. या वर ई-मेल करावी.   

   =============================================

The Author of Shudhadvaita Shri Vallabh Acharya created this composition to worship Lord Shri Krishna, by Pushtimarga. Along with this the composition describes Shri Krishna with sweetness along with Bhaktimarga - The path to God is through love. This apprehension of Shri Krishna is completely woven in Madhu rasa (sweet emotions), which not only limns his sweetness but also his equivocal forms. Surprisingly it mentions the 'Venu' bansuri (flute) which was the most favourite of Shri Krishna amongst his six favourite bansuris. The bansuri 'Mahananda' which was gifted to Shri Krishna by Radha was best-loved by him. But, the bansuri 'Venu' was so dear to him, that even Radha had started being jealous of it. In ancient times Indian culture considered 3 basic pillars of Worship by Music. Atma - Veena - Venu, almost considered as Trinity of music. One of the Trinity and enemy of the Gopis, 'Venu' was lucky to drink the nectar of Shri Krishna's lips. Shri Vallabh Acharya described this Lord of sweetness so charmingly that it shows the path of pure love to the disciples for Bhaktimarga.  

Bramhasamhita also describes Shri Krishna in a very ornamental way saying " I worship the Supreme Lord Govind who evinces his skill of playing Venu, whose eyes are like Lotus petal, whose forehead is covered with peacock feather and looks like muffled up in blue clouds and whose body is more beautiful than Kamadeva". Shri Krishna, the creator of many variations of Kamashastra and Kamarasa, was not only a prodigy in sex but he was a real man who was able to satisfy a woman in true sense. This son of Nanda was not only attractive but was also righteous and powerful. Emotionally every Gopi was in love with him. He was a plenipotentiary master in any relationship. This almighty Lord (Yugandhar) truly attained the position of 'Vasudeva'. 'Vasudeva' is not merely the son of Vasudev but Shri, completeness, perfection, being ideal is 'Vasudeva'. Well, Lord Krishna himself has put his efforts to attain this position. He didn't get this title easily. To worship and praise this Leeladhar, Shri Vallabh Acharya chose the Madhur or sweet form (rupa) of Shri Krishna. A very sweet and dewy eyed but dark skinned milkman (Gawli) did impossible things in his life so smoothly. 

I am trying to comprehend this (sweet) praising of Shri Krishna:

adharaṃ madhuraṃ vadanaṃ madhuraṃ

nayanaṃ madhuraṃ hasitaṃ madhuram। 

hṛdayaṃ madhuraṃ gamanaṃ madhuraṃ

madhurādhipaterakhilaṃ madhuram॥ 

 O Krishna, your lips are sweet, your cherubic face is sweet, your mesmerizing eyes are sweet and your laughter is sweet। Your loving heart is sweet and your enchanting gait is sweet; everything about you is sweet, O Lord of Sweetness ॥

  

When Shri Krishna asked the bamboo tree " I entice the Gopis, other animals and birds, so what are you going to offer me?" The bamboo answered "Take whatever you want". Shri Krishna asked for his life and he did not hesitate. Krishna cut his body, made eight holes to it and the bamboo was agonized. After this examination Krishna made a beautiful flute out of the body of the bamboo tree, called Bansuri emanating hypnotizing tunes and he kept the flute always with him. Even if the death is near the sorrow becomes sweet due to mere whiff of Shri Krishna is the symbolic form of the Bansuri.  

vachanaṃ madhuraṃ charitaṃ madhuraṃ

vasanaṃ madhuraṃ valitaṃ madhuraṃ। 

chalitaṃ madhuraṃ bhramitaṃ madhuraṃ

madhurādhipaterakhilaṃ madhuram॥      

O Krishna, your speech is sweet, your nature is sweet, your garments are sweet and your bent posture is sweet। Your movement is sweet and your creation of confusion is sweet; everything about you is sweet, O Lord of Sweetness॥    

To bemuse anyone was a naughty but in a sense political efficacy of Lord Krishna. Being the incarnation of Lord Vishnu himself, the omniscient Narayana used to confuse the women around him to observe that innocent beauty and confuse the men for political purpose. This guile sometimes was intoxicating but sometimes proved to be ruinous. With the crown decorated with beautiful flowers like rangini, navamali, sumaali, chameli and jaai, gorgeous Vaijayanti Mala made from different wildflowers (offered to him by Radha during the courtship), balapaasya flower ornament, a upper earring called tadaank, earrings made from lotus, bhrunga and pomegranate, small earrings made of pushpi, small flower garland called grevekyak, upper hand ornament angada, manibandhini bracelet, forehead adorned with sindhuvar flowers and other ornaments like hansaka and kanchuli this manly beauty like Kamadeva was absolutely ecstatic and irresistible.  

veṇu-rmadhuro reṇu-rmadhuraḥ

pāṇi-rmadhuraḥ pādau madhurau। 

nṛtyaṃ madhuraṃ sakhyaṃ madhuraṃ

madhurādhipaterakhilaṃ madhuram॥

O Krishna, your flute 'Venu' is sweet, your flowers (with pollen) are sweet, your hands are sweet and the dust of your feet is sweet। Your dance is sweet and your friendship is sweet; everything about you is sweet, O Lord of Sweetness॥   

'Madanajhankruti' a bansuri very difficult to play is in fact the real identity of Bansidhara - Shri Krishna. This bansuri hypnotized the animals too. But the tunes emerging from Venu bansuri were out of this world. The were not only sweet but were intoxicating. This deftly and graceful piece of art gave rhythm to Rasleela. In the poetrical sense the pollen grains scattered on Krishna's body were equated to the salient but dainty red garland around the nipples of a woman. These pollen grains not only jogged the memories of women about romance but also the feeding of the baby. It was a symbol of the golden moments in women's life both as a lover and as a mother. A woman is said to be in undying motherhood once she conceives a baby, but Shri Krishna stymied them to be undying lovers. A cap-a-pie cupid - Leeladhara was a faultless 'sakha' or lover of the Gopis. His divine friendship was deeply experienced by everyone from Draupadi to Sudama. But, being the 'sakha' of the Gopis of Brijabhumi was a totally angelic role played by Shri Krishna.     

gītaṃ madhuraṃ pītaṃ madhuraṃ

bhuktaṃ madhuraṃ suptaṃ madhuraṃ। 

rūpaṃ madhuraṃ tilakaṃ madhuraṃ

madhurādhipaterakhilaṃ madhuram॥ 

O Krishna, your singing is sweet, your drinking is sweet, your eating is sweet and your sleeping is sweet। Your form is sweet and your mark (tilak) on the forehead is sweet; everything about you is sweet, O Lord of Sweetness॥

This extraordinary warrior revealing his cosmic form was truly attractive as his real name Akarshan means. Inheriting his mother Devaki's beauty and his farther Vasudeva's handsomeness Shri Krishna was very princely looking with a dark complexion. A mark of the Dravidian beauty i.e. dark skin is absolutely misinterpreted by us as krishna (colour). In practicality krishna means krushi +N (the God of farming) The God of food on which we survive, the operator, none other than Lord Vishnu. Vishnu literally means 'vishyati pravishyati iti' (one who can enter anywhere). By entering in food particles he offers us life.But, Krishna is dark coloured is a very wrong interpretation, which was linked to the skin colour of this incarnation of Lord Vishnu. Perhaps this was a lesson to the white supremacist people and let them realize that beauty lies in any colour. Shri Krishna has indirectly taught a lesson to such people whose criteria for love depends on skin colour, age, race / caste. Krishna's pure lovemaking with already married Radha and eloping with princess of Vidarbha, Rukmini shows his boundary-less love. 

        

karaṇaṃ madhuraṃ taraṇaṃ madhuraṃ

haraṇaṃ madhuraṃ smaraṇaṃ madhuraṃ। 

vamitaṃ madhuraṃ śamitaṃ madhuraṃ

madhurādhipaterakhilaṃ madhuram॥   

O Krishna, your acts are sweet, your carrying over is sweet, your stealing is sweet and your divine love play is sweet।Your exuberance is sweet and your relaxation is sweet; everything about you is sweet, O Lord of Sweetness॥

  

Who can forget the eloping of Shri Krishna with the princess of Vidarbha, Rukmini? The episode depicts the right of the lovers to come together and manhood of the real 'man' (Purusha). The root or beej 'pu' itself means infinitely existing. A purusha is a symbol of manhood or infinite guardian (of a female). 'Vasudeva' the form of Shri Krishna depicts this power of a complete man. This form satisfies a woman in every sense and pampers her emotions. This brave and bold lover who never hesitates to express his emotions also hurt Rukmi, the brother of Rukmini without any prejudice. With no hesitation to express his courage this brave lover never fears for bloodshed, goes on to kill the Kaliya Naga, kills his maternal uncle Kansa and becomes a charioteer in the war of Mahabharata. All these forms of his are alluring. At the time of lovemaking this Milinda becomes passionate, gives an intoxicant smile and is able to satisfy a woman's body and mind. All these forms of Shri Krishna are sweet, absolutely sweet...

guñjā madhurā mālā madhurā

yamunā madhurā vīchī madhurā।   

salilaṃ madhuraṃ kamalaṃ madhuraṃ

madhurādhipaterakhilaṃ madhuram॥

O Krishna, your humming is sweet, your garland is sweet, the Yamuna river is sweet and her rippling waves are sweet। The water (of Yamuna) is sweet and the lotus flowers floating in the river are sweet; everything about you is sweet, O Lord of Sweetness॥ 

The humming of Krishna while lovemaking was sweet as a flute. The garland of Vaijayanti mala looked very elegant at that time. The flowers used in the Vaijayanti mala are medicinal like turmeric and can kill infectious bacteria. These flowers don't get spoiled easily. Due to the medicinal properties not only these flowers remain fresh but some good quality liquor is prepared using these flowers. No wonder these medicinal but intoxicating flowers affect the mood while lovemaking. A healthy body and intoxicating smell of these flowers both were effective during lovemaking. Unfathomable love like the deep Yamuna river, wavy movements of the body during lovemaking, the sweat droplets impersonating pure water of Yamuna and lotus flowers mimicking the curves of the body.. Bansidhara, the absolute symbol of love is very sweet.

gopī madhurā līlā madhurā

yuktaṃ madhuraṃ muktaṃ madhuraṃ। 

dṛśhṭaṃ madhuraṃ śiśhṭaṃ madhuraṃ

madhurādhipaterakhilaṃ madhuram॥ 

O Krishna, your Gopis (cowherd girls) are sweet, your divine play is sweet, your togetherness is sweet and your setting free is sweet। Your glance is sweet and your courtesy is sweet; everything about you is sweet, O Lord of Sweetness॥ 

Almost all the Gopis in Brijabhumi were married, though their true love was Shri Krishna. This Natavar was the master of passionate love and a delicate separation. While close to so many women, he never forgot his etiquette and this was the reason this Natavar was so popular among them. A woman's body is her real pride. A woman blossoms if she willingly participates in lovemaking but she withers under force. So the never withering freshness of the Vaijayanti mala was the symbol of a woman's mind when Krishna was around. This cupid like Mukund would attract every Gopi without hurting her mind. Even today such lovers are called 'Krishna'. Like a  Kamadeva in human incarnation Krishna would be the ideal lover for any woman, who maintained a perfect balance between beauty and courtesy. Sheshashayi Bhagwan (reclining on the serpent-bed of Shesha) - the form of Lord Vishnu also depicts the same balance. When Shri Laxmi urged for lovemaking she demanded privacy to avoid embarrassment. Shri Vishnu fulfilled her wish by using Shesha Naga as a veil. This is another example of taking care of a woman's dainty emotions. How this perfect lover and the master of music, who attracted the innocent cows too, would fail to satisfy the desires of women?

gopā madhurā gāvo madhurā

yaśhṭi rmadhurā sṛśhṭi rmadhurā।   

dalitaṃ madhuraṃ phalitaṃ madhuraṃ

madhurādhipaterakhilaṃ madhuram॥ 

O Krishna, your Gopas (cowherd boys) are sweet, your cows are sweet, your herding staff is sweet and your creation is sweet। Your breaking is sweet and your making is sweet; everything about you is sweet, O Lord of Sweetness॥ 

Govind is derived as go (nature) +vinda (happiness) i.e. the one which gives happiness to the world. Metaphorically real form of Govinda is Gomansa. Though it is mostly misinterpreted as beef. But, Gomansa is go (nature) + mam (to me) + sa (almighty Lord) which means the one who drives me to the almighty Lord and exists in every particle of nature. 'Hari' is another form of this name which includes the most exalted Varna 'ha'. 'ra' is the divine power in the body and 'i' is the power to breath. It is derived from 'harati avidyam iti Hari' which means when the mortal power of Jeeva perishes then the soul becomes 'Hari' and unites with the almighty Lord. So 'Hari' is a form of the Lord which will bless you with salvation if you die at his hands. Cow is a very innocent form of such selfless love. The guardian of the cows and the cow herds is Hari. According to Lahiri Mahashay Krishna is derived from Krish (nurture) + na (No) which means the one who denies the (negative) results of Karmas of the cowherds and shows his powerful existence to save them is Krishna. Krishna, the powerful guardian of the nature is really sweet. Though in spiritual world, Lord Vishnu is worshiped in various ways, but in mundane life his incarnation of Krishna is the most popular one. Shri Vallabh Acharya created this beautiful Madhurashtaka claiming that if this popular deity is worshiped through Pushtimarga then it will help to attain Advaitvada, spiritual realization. We are no doubt tempted to read this conciliation of love and spirituality again and again. 

Well, my name Madhura has been mentioned in every line of this beautiful creation praising Lord Krishna. What will be more prosperous than this?

© All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, distributed or transmitted in any form without the prior written permission of the writer. For permission requests email to shivsanchitam@gmail.com.

       ==========================================

अंतराळातील अंत (In - space fatalities)

मृत्यू हे आपल्या सर्वांच्याच आयुष्यातलं अंतिम सत्य असतं. मृत्यूची विविध कारणं आणि जागा असू शकतात जे कोणाच्याही हाती नाही. आपल्याला माहित असलेले मृत्यू हे ठराविक कारणांनी आणि पृथ्वीवरच काही जागी, पाण्याच्या खाली असे झालेले असतात. पण आज एका वेगळ्या जागी होणाऱ्या मृत्युंबद्दल अभ्यास करून काही लिखाण करण्याचा मी प्रयत्न केला आहे. 

अंतराळवीर संशोधनासाठी अंतराळात जातात तेव्हा ते धाडसीपणानं मृत्यूची चादर ओढूनच सर्व संकटांची कल्पना असतानाही प्रवास करत असतात. माझ्या माहितीप्रमाणे आत्तापर्यंत अशा केवळ १८ अंतराळवीरांचा मृत्यू अवकाशात झाला आहे. त्याबद्दल ज्योतिष शास्त्रात पुरेशी माहिती उपलब्ध नाही. पण ज्योतिष शास्त्रानुसार असे कोणते योग कुंडलीत असावेत ज्यामुळे मृत्यू अवकाशात होतो? ह्याबद्दलचे माझे विचार मी इथे मांडत आहे.  

काही अंतराळवीरांच्या कुंडल्या आणि त्यांचा अवकाशात जेव्हा मृत्यू झाला तेव्हाची ग्रहस्थिती अभ्यासल्यानंतर मला ज्योतिष शास्त्रानुसार जे मुद्दे लिहावेसे वाटले ते मी समजावून सांगण्याचा प्रयत्न करत आहे. 

अवकाशातील मृत्यू हा थोडा वेगळा वाटला तरीही तो अपघाती मृत्यू याच सदरात येतो. कारण अवकाशयानामधील विविध तांत्रिक बिघाडांमुळे असे मृत्यू ओढवतात. आता हे बिघाड कोणते आणि याचे कोणते परीणाम झाले याचा आढावा घेऊ. 

१) २४ एप्रिल १९६७ रोजी व्लादिमिर कोमारोव्ह हे रशियाचे अंतराळवीर सोयझ १ या अवकाशयानातून जात असताना पृथ्वीच्या वातावरणात आल्यावर अवकाशयानाचं पॅराशूट वेळीच न उघडल्यामुळे त्यांचं यान अत्यंत तीव्र गतीनं पृथ्वीवर आदळलं. यात त्यांचा दुर्दैवी मृत्यू झाला.       

                                        कोमारोव्ह यांचे अवशेष

२) ३० जून १९७१ रोजी सोयझ ११ मधील ३ अंतराळवीर जॉर्जी डेब्रोव्हस्की, व्हिक्टर पॅत्साएव्ह, व्लादिस्लाव्ह वोल्कोव्ह हे मृत अवस्थेत सापडले. प्रथमदर्शनी कोणताही जीवघेणा अपघात निदर्शनास आला नसला तरी संशोधनानंतर त्या अपघाताचं कारण समजलं. वायुविजनासाठी असलेली झडप व्यवस्थित काम करत नसल्यानं पृथ्वीच्या कक्षात आल्यानंतर त्या तिघांचा गुदमरण्यामुळे (प्राणवायू कमी पडल्यानं) मृत्यू झाला. त्यांच्या शरीरावर निळे डाग आणि कानातून व नाकातून रक्त आल्याचं दिसत होतं. जॉर्जी डेब्रोव्हस्की यांचं शरीर सापडलं तेव्हा थंड पडलेलं नव्हतं, म्हणजे हे मृत्यू पृथ्वीवर यायच्या आधी थोडा काळच झाले असावेत. 

३) २८ जानेवारी १९८६ रोजी चॅलेंजर या अंतराळयानाचा उड्डाणानंतर ७३ सेकंदांनीच अवघ्या ४९००० फुटांवर (१५ कि. मी.) स्फोट झाला. त्यातील ग्रेगरी जर्व्हिस, क्रिस्टा मॅकॉलिफ, रॉनल्ड मॅकनायर, एलिसन ओनीझुका, ज्युडिथ रेसनिक, मायकल स्मिथ आणि डिक स्कोबी या सर्व ७ वीरांचा मृत्यू झाला. त्यातील बरेचसे अंतराळवीर हे प्राणवायू न मिळाल्यामुळे गुदमरून मरण पावले असावेत अशी शंका आहे. काहींनी प्राणवायूसाठी असलेली आपात्कालीन व्यवस्था वापरण्याचा प्रयत्न केलाही. पण त्यांच्या यानाचा पृथ्वीवर आपटण्याचा वेग इतका प्रचंड होता (३२० किमी / तास) की त्या धक्क्यानंच ते मरण पावले. हे यान समुद्रात आदळलं, त्यामुळे सर्व लोकांचे अवशेष मात्र हस्तगत करता आले नाहीत.

४) १ फेब्रुवारी २००३ रोजी कोलंबिया या अंतराळयानातून परत येत असताना त्यातील कल्पना चावला, रिक हसबंड, विल्यम मकूल, मायकल अँडरसन, डेविड ब्राउन, लॉरेल क्लार्क आणि इयान रॅमॉन या सर्व ७ अंतराळवीरांचा मृत्यू झाला. पृथ्वीच्या कक्षात आल्यावर या यानाच्या अग्निच्या नियंत्रणात बिघाड झाल्यानं तापमान प्रमाणाबाहेर वाढून यान फुटलं आणि त्याचे तुकडे विखुरले गेले. यात या वीरांचा जळून मृत्यू झाला. पण लक्षात घेण्यासारखी गोष्ट म्हणजे या यानातील बिघाड यानाच्या उड्डाणाच्या वेळीच लक्षात आला होता पण त्याकडे लक्ष दिलं गेलं नाही. 

                                               कल्पना चावला

(वरील माहिती इतक्या सखोलपणे देण्याचं कारण इतकंच की सर्व अंतराळवीरांची नावं वाचकांना कळावीत. भारतीय वंशाच्या कल्पना चावला सोडल्या तर इतर अंतराळवीरांची नावं आपल्याला ठाऊक नाहीत. म्हणूनच त्यांना एक प्रकारची मानवंदना देण्यासाठी मी आदरयुक्त भावनेनं सर्व अंतराळवीरांची नावं आणि त्यांच्या मृत्यूच्या तारखा दिल्या आहेत.)                                       

वरील सर्व माहितीचा ज्योतिष शास्त्रीय दृष्टिकोनातून विचार करता यानाच्या उड्डाणाची वेळ अतिशय महत्त्वाची आहे. पृथ्वीवरील प्रवासासाठी आपण जे निकष लावतो त्याचा इथे फारसा उपयोग होणार नाही. पण यानाच्या उड्डाणाच्या वेळची कुंडली पाहिली तर त्यातील द्रेष्काण कुंडली अति महत्त्वाची ठरेल. प्रत्येक राशीचे ३ असे ३६ द्रेष्काण आणि त्यांची ३६ रूपं आहेत. कोणत्याही प्रवासाच्या वेळी शुभ द्रेष्काण उदित असेल तर प्रवास सुखरूप होऊन विजय मिळतो. पण अशुभ द्रेष्काणात मृत्यू किंवा इतर वाईट फळं मिळू शकतात. वरील नमूद केलेल्या चारही अंतराळ यानांच्या उड्डाणाच्या वेळा लक्षात घेता द्रेष्काण कुंडली मांडल्यावर काही मुद्दे लक्षात आले. प्रत्येक यानाच्या उड्डाणाच्या वेळी द्रेष्काण कुंडलीत अष्टम स्थान, अष्टमेश किंवा चंद्र बिघडलेले होते. सोयझ १, चॅलेंजर या दोन्ही यानांच्या उड्डाणाच्या वेळी अशुभ द्रेष्काण उदित होतंच. पण अष्टम स्थानाशी असलेला शनिचा संबंध घातक ठरला. सोयझ ११ च्या उड्डाणाच्या वेळी द्रेष्काण कुंडलीत अष्टमातील बुध आणि शनि, व्ययस्थानातील मंगळ आणि राहू अत्यंत घातक ठरले. कोलंबिया यानाच्या उड्डाणाच्या वेळीही कोणतेही शुभ योग द्रेष्काण कुंडलीत नसून चंद्र अत्यंत अशुभ होता. कोणत्याही कार्याची सुरुवात करताना जे योग असतील तेच योग कार्य पूर्ण करण्यास मदत करतात, कारण त्यांची वाईट फळं एकदा प्रवास सुरु झाला की टाळता येत नाहीत. 

अंतराळ प्रवासात आणखी एक महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे ज्या यानाने प्रवास करायचा आहे त्या यानाची बनावट कोणत्या ग्रहाच्या अधिपत्याखाली येते ते पाहणं. गुरू शुक्र हे दोनही ग्रह विमान, अंतराळयान यांच्या बनावटीच्या दृष्टीनं महत्त्वाचे आहेत. मंगळ आणि शनि हे यंत्राचे कारक ग्रह आणि शारीरिक दृष्टीनं विचार करता रक्त, हाडं यांचे कारक ग्रह आहेत. वरील यानांचे अपघात पाहता यान पृथ्वीवर तीव्र वेगाने आदळल्यामुळे काही मृत्यू झालेले आहेत. तर काही मृत्यू रक्तातील प्राणवायू कमी झाल्यानं गुदमरून झालेले आहेत. मंगळ व शनिची तीव्र वाईट फळं इथे पाहायला मिळतात. अशुद्ध रक्तप्रवाह आणि त्यामुळे हृदयावर होणार परीणाम हा खूप घातक ठरला आहे. तरीही जेव्हा एकापेक्षा अधिक संख्येनं अंतराळवीर प्रवास करत असतील तर नक्की किती जणांचा मृत्यू होईल हे सांगणंही शक्य वाटत नाही. संपूर्ण यानाचा विध्वंस झाला तर सर्वच व्यक्तींचा मृत्यू होईल, त्यामुळे गुरू, शनि आणि शुक्र या प्रमुख ग्रहांचा कुयोग असेल तर यानाचा अपघात हे भाकीत करता येईल.        

अंतराळवीरांच्या कुंडलीतील नवम स्थान खूप महत्त्वाचं स्थान असतं. कारण ह्या स्थानाशी निगडित मृत्यू हा दूरवर झालेला असतो. आता ह्या सर्वांचा मृत्यू दूरवर म्हणजे अगदी काही वेळा पृथ्वीच्या कक्षेबाहेरही झालेला आढळतो. याचं कारण म्हणजे यांच्या कुंडलीतील नवमस्थानाचा अष्टमेशाशी कुयोग. असा योग असल्यानं अगदी सर्वांचा प्रत्यक्ष मृत्यू अवकाशात झाला नसला तरी त्याचं मूळ कारण म्हणजे यानातील बिघाडाची सुरुवात तेथूनच झालेली दिसते. त्याची पूर्णता पृथ्वीच्या कक्षात झाली आहे असं निदर्शनास येतं. म्हणजेच या सर्वांचा मृत्यू अप्रत्यक्षरीत्या का होईना अंतराळातच झाला. नवमस्थानाशी संबंधित हर्षल आणि प्लूटो हेही एक महत्त्वाचं कारण दिसून येतं. अत्यंत अप्रत्याशित फळं देणारे हे ग्रह जेव्हा नवमस्थानाशी कुयोग करतात तेव्हा असे विचित्र मृत्यू येऊ शकतात. याशिवाय राहू आणि केतू यांनी बनलेला कालसर्पयोग जेव्हा नवम आणि तृतीय स्थानातून होतो तेव्हाही असे योग दिसून येतात. 

अंतराळवीरांच्या कुंडलीतील दशम स्थान हाही एक महत्त्वाचा मुद्दा ठरतो. दशमस्थान हे कर्म स्थान आहे. अंतराळवीरांचा मृत्यू जेव्हा कामाच्या ठिकाणी म्हणजे कर्म करताना होतो तेव्हा दशमस्थानाशी किंवा दशमेशाशी त्याचा संबंध येतो. उदा: कल्पना चावला यांच्या कुंडलीत दशमेश नवमस्थानी आहे. म्हणजेच कार्यरत असताना त्यांचा मृत्यू दूरवर झाला होता हे सिद्ध होतं. हाच मुद्दा आणखी समजून घेण्यासाठी अभ्यासक संशोधक स्टिव्ह आयर्विन यांच्या कुंडलीचा विचार केला तर त्यांच्या कुंडलीत दशमस्थानी चंद्र आहे जो पाण्याचा कारक आहे. दशमेश बुध मंगळ,केतू आणि शनिने युक्त असा द्वितीयस्थानी आहे. बुधाची मृत्यूस्थानावर पूर्ण दृष्टी आहे. त्यामुळे जलचर प्राण्याच्या विषाचा त्यांच्या रक्तप्रवाह आणि हृदयावर परीणाम होऊन त्यांचा मृत्यू पाण्याखाली झाला. कार्यरत असतानाच त्यांचाही मृत्यू झाला ज्याचं कारण दशमस्थान व दशमेशाचे कुयोग हे होय. असो, केवळ अंतराळवीरच नव्हे तर कोणत्याही व्यक्तीचा कर्मस्थानी मृत्यू झाल्यास दशमस्थान हे महत्त्वाचं स्थान ठरेल. 

आता मुख्य मुद्दा आहे तो मृत्यूच्या स्थानाचा. अंतराळवीरांचा विचार करायचा तर त्यांच्या अवकाशातील मृत्यूचं स्थान कोणताही ग्रह नसून अवकाशाची अनंत पोकळी हे आहे, ज्याला वस्तुतः 'स्थान'ही म्हणता येणार नाही. याचे कारक ग्रह कोणते असावेत याचाही मी अभ्यास करण्याचा प्रयत्न केला. माझ्या मते नवमस्थान जितकं महत्त्वाचं आहे तितकेच अवकाशाच्या कारक ग्रहांचे नवम स्थानाशी होणारे योग महत्त्वाचे आहेत. अवकाशातील मृत्यूमुळे अशीही एक शक्यता राहते की तिथे मरण पावलेल्यांचे मृतदेह हाती लागू शकणार नाहीत कारण ते अवकाशात विखुरले जाऊ शकतात. याचा विचार करता आकाश तत्वाचा ग्रह गुरू आणि वायू तत्वाचा ग्रह शनि हे ग्रह प्रथम विचारात घेतले जावेत. गुरू हा यानाच्या बनावटीसाठी जितका महत्त्वाचा आहे तितकाच तो आकाश तत्त्वाचा ग्रह असल्यानं अवकाशातील अस्तित्व त्याच्याच अधिपत्याखाली येईल. वायूतत्त्वाचा शनि अवकाशातील वायू, त्यांचा वेग आणि त्यातील घटक यांचा कारक होईल. तसंच शनि हा परीक्षा पाहणारा ग्रह आहे. अनेकदा अंतराळवीरांच्या मृतदेहाची वाईट अवस्था होते त्यालाही तो कारणीभूत असणार हे उघड आहे. तसंच शनि हा रूपानं काळ्या रंगाचा मानला गेलेला ग्रह आहे. यातील प्रतीकवाद समजून घेतला तर अवकाशातील अनंत काळा रंग हाही शनिचंच कारकत्व असू शकेल असं माझं मत आहे. तसंच शनि हा ग्रह अथांग, किचकट, अतर्क्य गोष्टीही दर्शवतो. त्यामुळे जर कधी दुर्दैवानं यानाचे, पर्यायानं अंतराळवीरांचे अवशेषच मिळाले नाहीत तर अशा गूढ गोष्टीही शनि (क्वचित कारकत्वानं शनिसारखेच असलेले राहू आणि केतू) मुळेच घडतील. जिथे कोणत्याही 'स्थानाचा' पत्ता लागला नसेल अशा अथांग ठिकाणी झालेला मृत्यू शनि सारख्या गूढ ग्रहांमुळे घडू शकेल असं माझं मत आहे.         

रवि म्हणजेच सूर्य, ज्याच्याभोवती परीभ्रमण करून आपली ग्रहमालिका जिवंत आहे, तो या सगळ्याचा कर्ता आहे. सूर्याच्या भोवती असलेलं  गुरुत्वाकर्षण, तापमान, हवा या सर्व गोष्टींवरही अवकाश यानांचं भ्रमण अवलंबून असतं. त्याचं गणित पाहता अवकाशातील अपघात पाहायचे असतील तर सूर्याचं कारकत्व विसरून चालणार नाही. मात्र यात एक मुद्दा खासकरून सांगावासा वाटतो. आपल्या अवकाशयानांची झेप अजूनही आपल्या ग्रहमालिकेतील काही ग्रहांपर्यंतच आहे. त्यामुळे अवकाशातील मृत्यू हा भाग आपल्या सौरमंडळातील सूर्यावरच अजून अवलंबून आहे. जर यापुढील दूरवरच्या ग्रहांवर मनुष्य जाऊ शकला तर आपल्या आकाशगंगेतील इतर सूर्यांचा विचार करता येईल. आणि त्यावेळी हवामान, पोकळी, हवेचे घटक आणि यानाचा वेग या सर्वांचीच गणितं बदलतील. तात्पर्यानं सध्यातरी रवि, गुरू आणि शनि या प्रमुख ग्रहांवर आणि दशम, अष्टम व नवमस्थानाशी संबंधित ग्रह - योगांवर अवकाशातील मृत्यूचं गणित अवलंबून राहील. कोणताही विशिष्ट एकटा ग्रहयोग याचं कारण बनू शकत नाही. मुळातच अशा फार कमी कुंडल्या असल्यानं अनुभव आणि ज्ञानाच्या सहाय्यानंच याचं भाकीत करता येईल.    

जसं आपण कुंडली बनवताना आपलं अस्तित्व पृथ्वीवर आहे हे गृहीत धरून गणित करतो तसंच हेलिओसेंट्रिक ज्योतिष पद्धती नुसार सूर्य हा ग्रह मानून त्याच्यावर अस्तित्व ग्राह्य धरलं जातं. अवकाशातील घडामोडींचा विचार करता सूर्याला मध्यस्थानी धरून कुंडली व ग्रहांचे अंश मांडले जातात. सूर्याच्या तुलनेत इतर सर्व ग्रहांची मांडणी केल्यास अनेक खगोलीय घडामोडींची गणितं सोपी झालेली पाहायला मिळतात. ही पद्धत अजून थोडी नवीन असली तरी त्याचा गणित आणि खगोल शास्त्रात निश्चितच उपयोग होतो. माझ्या मते ह्या पद्धतीचा अवलंब करून गणित मांडल्यास अवकाशातील मृत्यूचं कारण आणखी चांगल्या पद्धतीनं समजावून घेता येईल. पण ही पद्धत पूर्णपणे वेगळ्या सिद्धांतावर बनलेली असल्यानं त्याचा विचार मी इथे केलेला नाही.                          

अंतराळवीरांच्या कुंडलीतील महादशा आणि अंतर्दशांचा इथे कितपत संबंध जोडता येईल याची मला शंका आहे. त्यांच्या कुंडल्यातील महादशा ह्या त्यांचे सामुदायिक/ वैयक्तिक मृत्यू दर्शवतील. पण त्यातील गूढता मात्र महादशांमधून समजणार नाही. कारण वरील परिच्छेदात नमूद केल्याप्रमाणे आपल्या कुंडल्यांचं गणित पृथ्वीवरील मृत्यू बाबत प्रकाश टाकू शकतील. पण अंतराळातील मृत्यू आणि त्याचं नेमकं स्थान ह्यावर मात्र भाष्य करू शकत नाहीत. मात्र ह्यावरून मृत्यूची शक्यता वर्तवता येत असल्यानं यानाच्या उड्डाणाच्या आधीच याचा विचार करून वरील सर्व परीमाणांशी (विशेषतः चलित ग्रह आणि द्रेष्काण कुंडली) यांच्याशी त्याची जोडणी करता आली तर काही ठोस भाकीत करता येईल.

मी माझ्या अभ्यासामधून मला जे मुद्दे योग्य वाटले ते लिहिण्याचा प्रयत्न केला आहे. ह्या विषयावर खूप कमी माहिती उपलब्ध आहे आणि आपलं विज्ञान अजूनही खूप पुढे जाऊ शकेल, यामुळे यातील मुद्दे काळानुसार बदलू शकतात ह्याची नोंद घ्यावी. 

मृत पावलेल्या सर्व अंतराळवीरांच्या धैर्याला माझा सलाम !!! 

© ह्या लेखाचे संपूर्ण हक्क लेखिकेकडे आहेत. यातील कोणतीही माहिती किंवा संपूर्ण लेख लेखिकेच्या लेखी परवानगीशिवाय कोणत्याही पद्धतीने वापरता येणार नाही याची नोंद घ्यावी. परवानगी हवी असल्यास shivsanchitam@gmail.com. या वर ई-मेल करावी.   

       =============================================

Death is the ultimate truth of our lives. Death can occur at any place due to any reason which is obviously not in our hands. The usual ways of passing we know are due to some imaginable reasons and importantly in the vicinity of the earth or below water etc. Today I am trying to delve into the deaths occurring at unusual places and write about it.  

When astronauts go into the space, they wear their suits like armor with bravery and valor, which is second to none. As far as I know, there are only 18 cases of space fatalities. In vedic astrology, not much information is available regarding these fatalities. So, which are some specific yog or planetary positions which can lead to such deaths? I am trying to put up my thoughts on this topic here.    

Well, space fatalities may seem to be an odd way of passing, but it comes under the section of accidental deaths. The reason behind it is these deaths occur mostly due to the technical faults of the spacecrafts. Now lets take a look at which are these technical faults and what are the consequences of that. 

1) On 24th April 1967 Vladimir Komarov from Soviet Union was travelling through Soyuz -1.  When the capsule began its descent and the parachutes failed to open, and the spacecraft hit the earth with the force of a meteorite. This unfortunately killed Komarov. 

                                            Komarov's remains

2) On 30th June 1971 Soyuz - 11 carried 3 astronauts, Georgy Dobrovolsky, Vladislav Volkov, and Viktor Patsayev which were found dead. Chair of the State Commission, recalled "Outwardly, there was no damage whatsoever". But later on the reason of the accident was revealed. The defective ventilation valve caused this accident and all of them died due to asphyxiation. Al three men were found in their couches, motionless, with dark-blue patches on their faces and trails of blood from their noses and ears.  Dobrovolsky's body was still warm, so these deaths occurred just before entering the Earth's atmosphere.      

3) On 28th January 1986 Challenger space shuttle broke apart 73 seconds into its flight, merely at an altitude of 15 kilometers (49,000 ft). All of the crew members including Gregory Jarvis, Christa McAuliffe

Ronald McNair, Ellison Onizuka, Judith Resnik, Michael J. Smith and Dick Scobee were killed in this disaster. Most of the crew members suffered due to hypoxia. Though some tried to activate their emergency oxygen, the cockpit hit the water at 320 km/h which killed the survivors if any. As this shuttle hit the sea, the remains of the astronauts were not fully recovered. 

4) On 1st February 2003 the Space Shuttle Columbia was lost as it returned from a two-week mission killing all of its crew members including Rick D. Husband, William C. McCool, Michael P. Anderson, David M. Brown, Kalpana Chawla, Laurel Clark and Ilan Ramon. In the atmospheric entry the space shuttle disintegrated. A defect in thermal protection system caused the accident by uncontrollable rise in the temperature and the space craft was broken apart. The pieces of the space craft were disintegrated. The point to be considered here is the fault in the thermal protection system was noticed beforehand but it was neglected by some reason. 

                                           Kalpana Chawla 

( I have provided this information in detail to make all readers aware of the names of these astronauts. Most of the Indians do not know these names except Kalpana Chawla. I have respectfully mentioned their names and the dates of their deaths to salute the bravery of these astronauts.)

Taking into account all these details, the exact launching time of the space shuttles is very important from astrological point of view. The astrological criteria we use for the travelling on Earth may not be much useful here. The Dreshkana kundli at the time of the space shuttle launch will be of utmost importance. Every Rashi has 3 Dreshkanas and thus a total of 36 Dreshkanas exist with their respective forms. During any travel if auspicious Dreshkana is on the rise it gives victory and a safe journey. An inauspicious Dreshkana can result in death or any other ill effects. When I calculated the Dreshkana kundli at the time of the launching of above mentioned 4 spacecrafts, a few important points were found to be critical. In the Dreshkana kundli at the launch of each space shuttle the eighth house, eighth house lord or Moon were debilitated. At the launching time of Soyuz - 1 and Challenger inauspicious Dreshkana was on rise. Along with this Saturn related to the eighth house found to be very malefic. In the Dreshkana kundli at the launch of Soyuz - 11, Saturn and Mercury in the eighth house and Mars and Rahu in the twelfth house created malefic yog. At the launch of Columbia, there were no auspicious yogas in the Dreshkana kundli and the Moon was debilitating. The planetary yogas at the beginning of any mission will affect till the end of the mission as the malefic results of these yogas can not be avoided once the journey has begun. 

Another important point to be considered in the space travel is the making of the spacecraft and it comes under the effect of which planets. Jupiter and Venus are the two planets which rule the making of the airplanes as well as spacecrafts. Mars and Saturn are not only important for machinery but also as significations of bones and blood in the human body. Considering the accidents of the above mentioned space shuttles, it can be observed that some of the shuttles hit the earth at a very high speed which proved to be fatal for the astronauts. In some cases the astronauts died due to the asphyxiation. These all results show the ill effects of malefic Mars and Saturn. In the latter cases impure blood flow and it's effect on the human heart seemed to be the reason for the fatalities. Nonetheless, when more than one astronauts travel in the spacecraft, it looks impossible to predict the number of deaths which can occur. If the space shuttle itself is devastated then all the crew members will die, so if major planets like Jupiter, Saturn and Venus make a malefic yog then only such prediction can be made.    

In the kundlis of the astronauts, the ninth house is very intrinsic. As a death related to this house usually occurs at a distant place. Now the deaths of the astronauts are not only 'distant' but they can be in the outer space. The main reason behind this is the malefic yog of the ninth house with the eighth house lord. Due to this yog, even if the actual death doesn't occur in the space, it's root cause like the fault in the space craft shows it's effect in the space and the result may occur anywhere from the space to the Earth's vicinity. This shows that even if not directly but the deaths occur in the space. Another important reason behind these fatalities is the relation of Uranus and Pluto with the ninth house. When such unpredictable planets make malefic yogas with the ninth house, such unusual deaths can occur. Also a Kalasarpa yog occurring with Rahu or Ketu placed in the ninth or third house can result in such deaths.   

The tenth house in the kundlis of the astronauts is also a very significant point to be considered. The tenth house is the house of deeds. So when astronauts die in the space i.e. at work place, the tenth house or tenth house lord comes into action. In the kundli of Kalpana Chawla the tenth house lord is situated in the ninth house, which supports the fact that she died at the place of work. Lets understand this point with the example of Steve Irwin's kundli. The famous zoologist and scientist had Moon, which rules water, in his tenth house. The tenth house lord Mercury is in the second house along with Mars, Ketu and Saturn aspecting the eighth house. Mercury is completely aspecting the eighth house. So Steve died underwater, due to the effect of the poison from the sting of the Ray which affected his heart. The malefic yogas of the tenth house and it's lord resulted in his death at his work place. Well, not only astronauts but when any person dies at the work place, the most important house to be considered is the tenth house.  

Now the most puissant point is the place of death. The 'place' of death of the astronauts (considered here) is the outer space which can not be even noted as a 'place' of death. I studied the planets responsible or ruling such kind of death. According to my study the planets with significations of space and their yogas with the ninth house are as vital as the ninth house itself. The space fatalities have one more bitter consequence that in some cases the remnants may not be recovered as they can be disintegrated in space. Considering this point the planets Jupiter (Akash tatva) and Saturn (Vayu tatva) are to be considered on the primary basis. Jupiter is not only important for the making of the spacecraft but it is equally vital being a planet of Akash tatva, as the existence in the space is ruled by Jupiter. The pivotal role by Saturn can not be forgotten as it being a planet of Vayu tatva it rules the air, composition of air and it's speed in the space. Saturn is a planet which tests the human life. So the severe condition of astronaut's body in the space obviously would betide due to the effect of the Saturn. Also Saturn is supposed to be the planet with a black coloured form in metaphorical explanation. Understanding this symbolism, the darkness in the space can come under the effect of the Saturn. Saturn is a planet which governs mysterious, complex or unfathomable things. So if unfortunately the remnants of the space shuttle or the astronauts are not recovered due to the disintegration in space, it can be the result of the malefic effects of the Saturn (or sometimes Rahu or Ketu). I feel when such unlucky deaths occur at such an infinite place where actual 'place of death' is unknown, then Saturn is the most likely planet to govern such events.   

Sun is the real 'star' of our planet Earth which gives life to our solar system. The gravity, temperature and atmosphere around the Sun is one of the important controlling factor of the spacecraft travel. While considering the spacecraft accidents we can not neglect these significations. I would like to highlight a point though. Our space shuttles have their leaps limited to our solar system. So the space fatalities are still contingent on the Sun of our solar system. If in future our science expands the horizons then other Suns in our galaxy can be taken into account. If it happens then the calculations of speed, air, vacuum and pressure will definitely change.  Practically at least today the calculations of space fatalities depend on the major planets like Sun, Jupiter, Saturn and the tenth, eighth and ninth house and the malefic yogas by the planets related to these houses. Any precise planetary condition can not be held responsible for the space fatalities. Basically astrologer's experience and knowledge will help to make such predictions due to the scarcity of these kind of kundlis. 

Heliocentric Astrology is a very recent development in celestial science which has a very different approach of considering Sun as the birth place in contrast to the Earth which is a common method. In this method Sun is taken as the center point for calculating the alignment of the planets. In my opinion if planetary alignments are with respect to the Sun, the calculations become more applicable. Though this is a fairly new approach, it is a very expedient method for astronomy and mathematics in astrology. I feel a calculation based on this method can help us to understand the reasons of space fatalities in a reformed way. As this method is based on a very different principle, I have not explained it in detail.       

I really doubt whether the Mahadasha and Antardasha part of astronauts' kundlis will be useful here. The calculations of Mahadasha may denote their personal or mass deaths. But the mystery of such deaths can not be revealed by the calculations. The reason behind it lies in the calculations based on the Earth as a base in our calculations which will shed light on the deaths on the Earth but not the space fatalities. I am skeptical about it's use in the prediction of space fatalities and finding the 'place' of deaths of the astronauts. Importantly it can predict the death of a particular astronaut, so it should be linked with the timing of the launch of the shuttle and other parameters (like Horary planets and Dreshkana kundli) to make any concrete prediction.  

Well, I have mentioned the points which raised through my study on this topic. As the information available for very limited and taking into consideration that the science can develop in future, these points are subject to change at any given time. I request the readers to note this point. 

I salute all the astronauts who lost their lives during such accidents and their bravery !!!

© All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, distributed or transmitted in any form without the prior written permission of the writer. For permission requests email to shivsanchitam@gmail.com.

       ==============================================